Fyrstu sýni úr efninu voru tekin af teymi frá EP Power Minerals á Íslandi í apríl 2019 og voru gerð efna- og jarðfræðilegar greiningar á samsetningu efnisins. Niðurstöðurnar lofuðu góðu og verkefnishópur skipaður sérfræðingum á öllum nauðsynlegum sviðum var settur saman til að gera hagkvæmnisathuganir á langtímanýtingu náttúrulegs possólans frá Kötlu.
Velkomin á vef EP Power Minerals Iceland ehf.
Náttúrulegt possólan frá Kötlu, kolefnishlutlaust byggingarefni til framtíðar.
Verkefnið:
Með því metnaðarfulla markmiði að kolefnisjafna sementsiðnaðinn og sjá byggingarefnisiðnaðinum fyrir umhverfisvænu hráefni hefur EP Power Minerals greint náttúrulegt possólan á Íslandi sem gæti orðið mikilvægt framlag til að móta sements- og steypuframleiðslu framtíðarinnar. Sérstaða efnisins sem fengið er á jörðinni Hjörleifshöfða hefur verið staðfest af jarðfræðingum í ýmsum greiningum. EP Power Minerals stefnir að umhverfisvænni námuvinnslu náttúrulegs possólans til langrar framtíðar. Jörðin Hjörleifshöfði í Mýrdalshreppi á Suðurlandi er í eigu EP Power Minerals. Náman er staðsett á afskekktum stað, nokkra kílómetra frá hringveginum.
Þróun verkefnisins byggir á trausti og langtíma samvinnu milli EP Power Minerals og íslenskra samstarfsaðila félagsins, í nánu samstarfi við fyrirtæki og yfirvöld á svæðinu. Þannig er hægt að mynda efnahagslegan ávinning fyrir íbúa og styrkja byggð á svæðinu við Vík í Mýrdal um leið og hægt er að nýta enn frekar möguleika á að nýta náttúruauðlindir til að draga úr losun atvinnulífs í samræmi við alþjóðleg loftslagsmarkmið.
Áfangar
Sem hluti af hagkvæmnirannsókninni voru gerðar alhliða greiningar af náttúrulega possólaninu í Tækniháskólanum í München og rannsóknarstofu EP Power Minerals fyrir byggingarefni. Þetta sýndi að efnið hefur nánast sömu tæknilegu eiginleika og steinkolaflugaska og uppfyllir allar kröfur DIN EN 197-1 sem íaukaefni fyrir sementsiðnaðinn. Efnið getur einnig verið valkostur fyrir þau notkunarsvið sem þjónað er af EP Power Minerals í steypuiðnaðinum. Peter Kukla prófessor hjá jarðfræðistofnun RWTH Aachen University reiknaði út magn og einsleitni jarðmyndunarinnar. Jarðfræðirannsóknirnar staðfestu ennfremur að engin sambærileg auðlind hefur fundist í Evrópu.
Í vinnslurannsókn sem ráðgjafarverkfræðingar EFLU gerðu á staðnum voru aðstæður til námuvinnslu, aðgengi námunnar, nauðsynlegir innviðir, námuvinnslu- og útdráttarferli og mismunandi flutningsaðferðir rannsakaðar og metnar. Íslenskir ráðgjafar á sviði lögfræði, bókhalds, skatta, fasteigna og vörustjórnunar hafa komið að gerð hagkvæmnisrannsóknarinnar.
EP Power Minerals stofnaði íslenska félagið EP Power Minerals Iceland ehf. í nóvember 2020 og varð eigandi jarðarinnar Hjörleifshöfða á Mýrdalssandi á Suðurlandi, þar sem náttúrulega possólanið er að finna.
Í samvinnu við ráðgjafarverkfræðinga EFLU hefur EP Power Minerals á árinu 2022 lokið skýrslu um mat á umhverfisáhrifum fyrir námuvinnslu og útflutning á náttúrulegu possólani og hægt er að skoða hana hjá EFLU og Skipulagsstofnun. Nýir valkostir varðandi flutninga eru nú í skoðun í náinni samvinnu við hafnadeild Vegagerðarinnar og fleiri aðila.
Upphafs námuvinnslunnar er háð leyfisferli og öðrum þáttum. EP Power Minerals er í nánu samstarfi við helstu hagsmunaaðila verkefnisins og leggur áherslu á að bregðast við hagsmunum og þörfum samfélagsins.
Náttúrulegt possólan
Eldfjallavikurinn frá Kötlu er oft kallaður basalt, vikur eða kviku- eða pýrogenískt berg. Að mati okkar væri viðeigandi skilgreining "náttúrulegt possólan".
Possólanefni eru náttúruleg eða tilbúin efnasambönd kísils, áls, kalksteins, járnoxíðs og basískra efna, aðallega mynduð undir áhrifum hita. Ásamt kalsíumhýdroxíði og vatni eru þau samheldin. Byggt á efna- og steinefnasamsetningu þess og kröfum byggingariðnaðarins (DIN EN 197-1) uppfyllir eldfjallavikurinn frá Kötlu skilyrði fyrir flokkun sem "náttúrulegt possólan“ (e. „natural pozzolan“).
Nafnið "pozzolan" kemur frá ítalska bænum Pozzuoli, vestur af Napólí og nálægt eldfjallinu Vesúvíus, þar sem mikið magn af possólanríkri eldfjallaösku var grafið upp til forna.
Possólanaska var þegar notuð í Róm til forna sem blanda í leir til framleiðslu á keramik, aðallega til að bæta styrk lokaframleiðslunnar. Að auki var possólanríkur leir notaður sem
íblöndunarefni fyrir rómverska steypu (latína: "opus caementicium") og af Fönikíumönnum. Frægustu sögulegu staðirnir sem sýna notkun opus caementicium eru stórir hlutar (grunnur,
hvelfingar og efri innveggir) Hringleikahússins í Róm og hvelfing Pantheon í Róm (u.þ.b. 120 e.Kr.). Possólanefni var einnig notað af Michelangelo í gifsi sem notað var til skrauts í
Sixtínsku kapellunni í Vatíkaninu.
Efni eins og náttúrulegt possólan á Mýrdalssandi mun gegna lykilhlutverki í því að ná nýjum umhverfismarkmiðum.
Lækkun kolefnisfótspors
EP Power Minerals hefur séð byggingarefnisiðnaðinum fyrir kolefnishlutlausum íaukaefnum í áratugi. Með því hefur EP Power Minerals leyst vandamál fyrir tvær atvinnugreinar: fjarlægt flugösku sem aukaafurð frá kolaorkuverum í orkugeiranum með skilvirkum hætti og komið á stöðugu framboði grænna íaukaefna til byggingarefnisiðnaðarins (aðallega sement og steypu). EP Power Minerals stendur frammi fyrir minnkandi starfsemi kolaorkuvera og ekki er hægt að tryggja framboð á efnum frá þeim til lengri tíma litið. Þess vegna hefur EP Power Minerals fjárfest í rannsóknum á öðrum efnum til að stuðla áfram að lækkun kolefnisspors atvinnuveganna. Rannsóknirnar leiddu til Íslands og virðist náttúrulegt possólan frá Íslandi vera hagkvæm lausn. Náttúrulegt possólan er gjósku-eldfjallavikur úr eldgosum í eldfjallinu Kötlu, aðallega frá gosinu 1918.
Verulegur umhverfisávinningur verður þegar náttúrulegt possólan er notað sem íaukaefni í sementsframleiðslu hjá viðskiptavinum EP Power Minerals. Sementsiðnaðurinn er undir miklum þrýstingi að draga úr losun CO2 í framleiðsluferlum sínum. Með því að skipta út sementsklinker í framleiðsluferlum minnkar kolefnislosun verulega. Efni eins og náttúrulega possólan á Mýrdalssandi mun gegna lykilhlutverki í því að ná nýjum umhverfismarkmiðum.
Horfur
Fyrirhugað námuvinnsluferli er í grundvallaratriðum ekki flókið: Hjólaskóflur moka náttúrulega possólanefninu á vörubíla eða færibönd sem flytja það til hafnar þar sem efnið er sett í skip. Þessi aðferð er vel þekkt hér á Íslandi, í marga áratugi hafa líklega margar milljónir m3 af sandi eða basalti nú þegar verið fluttar til Evrópu.
Að hámarki verða 10 metrar teknir ofan af náttúrulega possólanlaginu, sem liggur á yfirborði sandsvæðisins. Uppgraftarsvæðið verður síðan ræktað aftur upp. Náttúrulega possólanlagið á Mýrdalssandi austur og suðaustur af Hafursey mun duga til námuvinnslu í að minnsta kosti 100 ár. Aðeins lítill hluti af heildar námuvinnslusvæðinu verður unnin á hverjum tíma.
Í hagkvæmnisathugun rannsakar EP Power Minerals um þessar mundir hvort aðrir kostir séu en áður fyrirhugaðir flutningar um hringveginn (Þjóðveg 1) að höfninni í Þorlákshöfn. Til að gera flutningana eins loftslagsvæna og mögulegt er, eru aðrar hugmyndir um eldsneyti eins og raf- eða vetnisknúna flutninga til skoðunar eins og er og verða teknar til greina við skipulag á aðfangakeðjunni.
Fyrirtækið ætlar ekki aðeins að vinna náttúrulega possólanið varfærnislega og þróa sjálfbærar flutningalausnir, heldur einnig að þróa landið sem aðlaðandi ferðamannastað fyrir íbúa og ferðamenn. EP Power Minerals Iceland ehf. hefur áhuga á að byggja upp traust samstarf til lengri tíma sem mun skila efnahagslegum ávinningi í formi atvinnu, skattgreiðslum, og uppbyggingu innviða og ferðaþjónustu á svæðinu við Vík í Mýrdal. Verkefnið stuðlar að fjölbreytni hagkerfisins á svæðinu.
Áætlað er að námuvinnslan og tilheyrandi starfsemi muni skapa fjölmörg verðmæt störf þegar hámarksafköstum hefur verið náð. Búast má við frekari afleiddum störfum - staðbundin iðnfyrirtæki munu til dæmis verða beðin um að þjónusta vélar og tæki. Þessi störf eru ekki eins árstíðabundin eins og ferðaþjónustan og landbúnaður sem hafa verið grunnstoðir í því atvinnuframboði sem hefur verið á svæðinu undanfarin ár.
Ennfremur getur verið að sérfræðistörf skapist á sviði stjórnunar, fjármála og og verkfræði vegna þjónustu við sérstakan námuvinnslubúnað og stjórnun aðfangakeðju. Hvað varðar stöðuga þróun og hagræðingu verka sem framkvæmd eru, þá er EP Power Minerals opið fyrir nýjungum eða breyttum vinnubrögðum varðandi aðfangakeðjuna.
Í heimi með sífellt vaxandi umhverfisvitund, þar sem baráttan gegn loftslagsbreytingum verður æ mikilvægari, gæti fyrirhuguð námuvinnsla náttúrulegs possólans einnig orðið fyrirmyndarverkefni sem hægt er að sýna ferðamönnum, verkefni sem íslenska þjóðin getur verið stolt af.
Um EP Power Minerals
Í áratugi hefur EP Power Minerals verið leiðandi þekkingaraðili í Evrópu varðandi framboð á flugösku, sem er aukaafurð kolaorkuframleiðslu, til notkunar í byggingariðnaði. Í mörg ár hefur þessi iðnaðar-flugaska lagt mikið af mörkum til að draga úr klinkernotkun í sementsframleiðslu og um leið bætt kolefnisfótspor sementsins. Framboð á iðnaðar-flugösku mun hins vegar minnka þar sem að steinkolaorkuverum í Evrópu verður lokað á næstu árum. Þess vegna hefur EP Power Minerals rannsakað möguleika á að tryggja áframhaldandi birgðir til sementsiðnaðarins í Evrópu og vestanhafs í mörg ár og greindi náttúrulega possólanið árið 2019. EP Power Minerals er hluti af Energetický a průmyslový holding (EPH), leiðandi orkusamstæðu í Mið-Evrópu með aðsetur í Tékklandi.